Historie

Dominee L.G.C. Ledeboer

De kerkelijke gemeente van Benthuizen is op 15 november 1840 ontstaan als een Ledeboeriaanse gemeente. De term “Ledeboeriaans” is afkomstig van de achternaam van de eerste predikant van de gemeente, dominee Lambertus Gerardus Cornelis Ledeboer. Dominee Ledeboer was aanvankelijk predikant van de Nederlands Hervormde Kerk en verbonden aan de hervormde gemeente van Benthuizen. In het jaar 1838 werd hij, als kandidaat te Rotterdam, door de gemeente beroepen en aan de hervormde gemeente van Benthuizen verbonden.

Conflict

In januari 1840, ontstond er tussen de kerkenraad en het regionaal bestuur van de Nederlands Hervormde Kerk een conflict over de verkiezing van ambtsdragers (ouderlingen en diakenen) waarbij de kerkenraad werd verplicht een ambtsdrager uit het toenmalige naburige Hoogeveen te benoemen. De kerkenraad echter, was van mening dat haar gezag van God gegeven was en dat het regionaal bestuur een dergelijke beslissing niet dwingend mocht opleggen.

Algemeen Reglement en gezangenbundel

Dit (langslepende) conflict was voor de predikant reden om de toenmalige kerkorde van de Nederlands Hervormde Kerk in het geheel te onderzoeken. Deze kerkorde werd het Algemeen Reglement genoemd en was in 1816 van overheidswege dwingend opgelegd aan de hervormde kerk en had de Dordtse Kerkorde van 1619 vervangen.

Na onderzoek kwam dominee Ledeboer tot het inzicht dat het Algemeen Reglement niet op Bijbelse uitgangspunten gebaseerd, maar louter op menselijk inzicht. De lokale gemeente werd feitelijk onder het gezag van regionale, provinciale en landelijke autoriteiten geplaatst, terwijl in de Bijbel de christelijke gemeente juist een eigen en autonome plaats is gegeven met enkel Christus als Hoofd (Zoals de oude, Dordtse Kerkorde dat voorstond). Wat natuurlijk niet uitsluit dat er banden met andere gemeenten mogen zijn.

Daarnaast gingen de liberale invloeden in de Nederlands Hervormde Kerk de dominee aan het hart en maakte hij zich grote zorgen over de invloed die de gezangenbundel had die in de kerk werd gebruikt, omdat de inhoud van die bundel duidelijk beïnvloed was door het liberale gedachtegoed van die tijd.

Openlijk verzet

Dit alles gaf dat dominee Ledeboer zich in de morgendienst van zondag 8 november 1840 gedrongen voelde zijn gemeente openlijk kenbaar te maken dat hij zich grote zorgen maakte over de Nederlands Hervormde Kerk en het Algemeen Reglement afwees en niet langer kon gehoorzamen. Daarnaast verklaarde hij zich openlijk tegenstander van de betreffende gezangenbundel. Hij zette zijn woorden kracht bij, door beide boeken van de kansel af te werpen en ze na de dienst onder aanwezigheid van de gemeenteleden symbolisch te begraven in de voortuin van zijn woning.

Schorsing

Per 13 november 1840 werd de toenmalige predikant van de Nederlands Hervormde gemeente van Benthuizen om deze reden geschorst. De predikant was het echter niet eens met deze schorsing en heeft zich toen genoodzaakt gevoeld om kerkelijke diensten te beleggen buiten het kerkgebouw van de hervormde kerk, omdat hem op zondag 15 november 1840 de toegang tot de kansel van de Nederlands Hervormde Kerk werd geweigerd, zowel in Benthuizen als in Oudshoorn.

Zo werd er op zondagmorgen 15 november in Benthuizen de eerste kerkdienst belegd van onze gemeente, in het woonhuis van dominee Ledeboer. Twee ouderlingen en het grootste deel van de leden van de hervormde gemeente volgde dominee Ledeboer.

Gevangenschap

In de daaropvolgende tijd werd dominee Ledeboer binnen de Hervormde Kerk uit zijn ambt gezet (op 5 januari 1841) en van rijkswege verboden om diensten te organiseren met meer dan vijftig mensen. Omdat ds. Ledeboer geen gehoor gaf aan deze beperkingen en de opgelegde boetes niet betaalde, werd hij tenslotte meerdere malen gevangengezet in Leiden, tussen 1843 en 1845, in totaal bijna twee jaar. Toch ging de dominee door met zijn verzet en ontstonden er ook in andere plaatsen gemeenten die zich op eenzelfde wijze bezwaard voelde met de gang van zaken in de Nederlands Hervormde Kerk.

Overlijden

Op woensdag 21 oktober 1863 is dominee L.G.C. Ledeboer overleden in Benthuizen, in de leeftijd van 55 jaar. Hij heeft de gemeente van Benthuizen zijn hele verdere leven gediend. Dominee Ledeboer is begraven in de kerkhof van de Hervormde Kerk en zijn graf is daar nog steeds.

Aansluiting bij de Gereformeerde Gemeente

In 1907 ontstond het landelijk kerkverband de “Gereformeerde Gemeenten”. Een samenvoeging van een groot deel van de ledeboeriaanse gemeenten en de toenmalige zogenaamde “Kruisgemeenten”. De ledeboeriaanse gemeente van Benthuizen heeft zich toen ook bij dit kerkverband aangesloten.

Locaties

Nadat dominee Ledeboer in 1840 niet meer mocht voorgaan in de Hervormde Kerk, werden de diensten tot 1850 gehouden in o.a. de woning van Ds. Ledeboer (schuin tegenover het kerkgebouw van de Hervormde Gemeente). Maar ook in diverse boerderijen in de omgeving van Benthuizen.

Schuurkerk

In januari 1850 heeft Ds. Ledeboer een andere woning aangekocht met daarachter een grote tuin. Dit huis bevond zich op de plaats waar het huidige kerkgebouw zich bevindt. In de tuin van deze woning is een schuurkerk gebouwd. Een eenvoudig houten kerkgebouw. De schuurkerk heeft dienstgedaan tot september 1921. In deze kerk was geen orgel aanwezig en tot 1922 werd de gemeentezang geleid door een voorzanger.

Het eerste stenen kerkgebouw

In november 1921 werd, op de plaats waar eerst de schuurkerk stond, de eerste steen gelegd voor een nieuwe kerk door de consulent, predikant Ds. J. Overduin. In juni 1922 is deze kerk, gebouwd door aannemer J. Loef, in gebruik genomen. De gemeente kwam tijdens de bouw (van september 1921 tot juni 1922) samen in het zogenaamde veilinggebouw in het Beelaertspark, wat nu niet meer bestaat. In de nieuwe kerk werd voor het eerst ook een orgel geplaatst. Dit orgel werkte met een luchtpomp.

In 1937 bleek de kerk te klein geworden. Het kerkgebouw is dit jaar uitgebreid met 8 meter. In de uitbreiding werd ook een galerij aangebracht. De verbouwing werd op 14 juni gegund aan de fa. Groen & Bregman. De verbouwde kerk werd op 21 september 1937 in gebruik genomen.

In november 1941 is in de kerk een nieuw orgel geplaatst. Dit orgel is gebouwd door Fa. Vermeulen uit Rotterdam. Op 4 december werd het orgel in gebruik genomen. Dit orgel heeft dienst gedaan tot augustus 1979.

In 1974 is de kerk voorzien van nieuwe banken, een nieuwe preekstoel en een nieuwe lessenaar. Op 28 november 1974 werd het nieuwe interieur officieel in gebruik genomen.

In 1980 is het orgel uit 1941 vervangen door een nieuw orgel. Dit orgel is gebouwd door de Firma Flentrop uit Zaandam. Het orgel is voorzien van 15 stemmen, waaronder 2 tongwerken. Op 28 mei 1980 is het nieuwe orgel in gebruik genomen.

Pastorie

Voor de gereformeerde gemeente van Benthuizen hebben de volgende woningen als pastorie gediend:

  • De in 1840 aangekochte woning van dominee Ledeboer;
  • De in 1850 aangekochte woning, waarachter het eerste kerkgebouw is verrezen;
  • In 1934 werd een pastorie gekocht aan de Dorpsstraat (nu huisnummer 20). Vanaf augustus 1936 werd het huis bewoond door het gezin van ds. A. van Stuijvenberg. Die pastorie werd in mei 1940 verhuurd aan ds. G.H. Kersten. In december 1940 werd het huis verhuurd aan de huisarts. Eind 1954 is de pastorie verkocht aan de toenmalige huisarts.
  • Op 9 juni 1965 is besloten het huis van de burgemeester, Dorpsstraat 27, te kopen. Dit huis, wat rond 1935 is gebouwd, werd de nieuwe pastorie. In augustus 1965 heeft het gezin van de nieuwe dominee, ds. F. Harinck, de pastorie betrokken.

Verenigingsgebouw en kosterswoning

Op 14 juli 1965 is de eerste paal geslagen voor een nieuw verenigingsgebouw achter de kerk. Ook werd tegelijkertijd een nieuwe kosterswoning gebouwd. In het voorjaar van 1967 zijn beide gebouwen in gebruik genomen. De kosterswoning is in 1976 uitgebreid met een verdieping in de vorm van een zadeldak.

Verdere geschiedenis

Het jaar 1985 is een moeilijk jaar geweest voor de gemeente. Twee ouderlingen, één diaken en 77 (doop)leden onttrokken zich aan de gemeente. Zij kwamen samen op een andere plaats in Benthuizen en hebben zich aangesloten bij het kerkverband van de Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland.

Herdenkingsdienst 150 jaar

Ter gelegenheid van het 150-jarig bestaan van de gemeente is op 29 november 1990 een herdenkingsdienst gehouden. Naar aanleiding van dit jubileum is ook een boek samengesteld waarin de historie is vastgelegd, getiteld “Weerdigh ’t aenmercken”. De auteur van dit boek is dhr. L. Vogelaar, oudste zoon van ds. C. Vogelaar. Dhr. C. Bregman, oud-Benthuizenaar, heeft daarnaast ook een bijdrage geleverd. Ds. G.J. van Aalst heeft het voorwoord verzorgd.

Nieuwbouw 1995

Al jaren werd gesproken over het toenemende gebrek aan zitplaatsen in het oude kerkgebouw. In 1993 is daarom een bouwcommissie benoemd voor het voorbereiden en begeleiden van de bouw van een nieuwe kerk. De kerk van de Gereformeede Gemeente te De Valk-Wekerom werd als voorbeeld gezien voor de nieuwe kerk die gebouwd moest gaan worden.

De nieuwe kerk telt 642 zitplaatsen. Daarnaast werden voorzieningen getroffen voor de mogelijkheid tot het aanbrengen van een galerij voor zo’n 175 zitplaatsen. Met de bouw van de nieuwe kerk werd ook een extra verdieping geplaatst op de zaal achter de kerk. Ook werd een nieuwe keuken geplaatst en werd een invalidentoilet gerealiseerd.

Op maandag 4 april 1994, Tweede Paasdag, werd de laatste kerkdienst gehouden in het oude kerkgebouw. De kerkbanken werden verkocht aan de gemeente van Opheusden. Het orgel werd door orgelbouwer Flentrop afgebroken en tijdelijk opgeslagen. Hierna is gestart met de afbreken van de oude kerk. Tijdens de bouw van het nieuwe kerkgebouw werd gebruik gemaakt van het kerkgebouw van de Gereformeerde Gemeente van Zoetermeer.

Op donderdag 2 februari 1995 werd het nieuwe kerkgebouw (gebouwd door aannemersbedrijf Gräper B.V.), in gebruik genomen. In deze dienst werd de gemeente van Zoetermeer hartelijk dank gezegd voor de gastvrijheid. Consulent ds. C.A. van Dieren preekte uit Markus 13: 1b.

Overige feiten

Vanaf 1 september 1997 werden collectebonnen uitgegeven.

Aan het begin van het jaar 2000 is door de ledenvergadering besloten over te gaan tot de aankoop van de oude supermarkt Verheul. Op deze plaats zou een nieuw verenigingsgebouw gerealiseerd worden, vanwege de behoefte aan uitbreiding van zaalruimte. In juli 2001 is gestart met de bouw. Op 28 juni 2002 is het nieuwe gebouw, genaamd “Ontmoeting”, geopend. Dankzij veel vrijwilligerswerk kon er 54% op de begrote bouwkosten bespaard worden.

In januari 2005 is een aanvulling verschenen op het boek “Weerdigh ’t aenmercken”.  De inhoud bevat nu 165 jaar historie van onze gemeente.

175 jarig bestaan

Ter ere van het 175 jarig bestaan van de gemeente in 2015, is een prekenbundel uitgegeven door de kerkenraad, waarin van de acht predikanten uit de achterliggende 175 jaar een preek of meditatie is opgenomen, voorafgegaan door een korte levensschets. Ook is de brochure ‘Ledeboer herdacht’ uit 1938 erin opgenomen. De titel van het boek is ”Leer mij Uw Woord verstaan”. Het boek is een waardige herinnering aan de mijlpaal die mocht worden bereikt.